چرا در بسیارى از آیاتى که از سمع و بصر و قلب سخن گفته شده، کلمه‏ ى سمع، مفرد و بصر و قلب به صورت جمع آمده است؟

سوال: چرا در بسیارى از آیاتى که از سمع و بصر و قلب سخن گفته شده، کلمه‏ ى سمع، مفرد و بصر و قلب به صورت جمع آمده است؟

پاسخ:

علامه طباطبایى (ره) در ذیل آیه‏ ى: فما أغنى عنهم سمعهم و لا أبصارهم و لا أفئدتهم من شى‏ء… (احقاف ۲۶/۴۶) پس نه گوششان و نه دیدگانشان و نه دل‏هایشان، به هیچ وجه به دردشان نخورد. می فرماید: در آیاتى که تعبیرات سمع و بصر و قلب آمده، علت این که کلمه سمع را مفرد آورده – با این که مراد از آن، جمع است – این است که کلمه‏ ى سمع، مصدر است و به معناى شنیدن؛ برخلاف بصر که به معناى چشم است و نه به معناى دیدن؛ و قاعده‏ ى کلى این است که مصدر در معناى جمع و مفرد، همیشه به صیغه‏ ى مفرد می آید؛ و نظیر همین مطلب در مورد کلماتى مانند ضیف مساوى میهمان، قربان قربانى) نیز در قرآن کریم رخ داده است؛ که در عبارات: ضیف ابراهیم المکرمین ( ذاریات ۲۴/۵۱: که در ترجمه می گوییم: میهمانان گرامى ابراهیم، و از این که صفت آن‏ها (المکرمین) به صورت جمع آمده است، درمی ‏یابیم که موصوف (ضیف) نیز به معناى میهمانان است و نه میهمان. و اذ قربا قربانا ( مائده ۲۷/۵: »و آن دو، قربانى [هایشان) را پیش آوردند«، و از این که فاعل جمله دو نفر بوده (قربا) و رقابتى بین آن‏ها (هابیل و قابیل) بوده است، تشخیص می ‏دهیم که آن‏ها دو قربانى جداگانه آورده‏ اند. پس واژه‏ ى قربانا را به صورت مفرد ترجمه نمی ‏کنیم. شاهد هستیم.

منبع:
ترجمه‏ ى تفسیر المیزان، ج ۱۸، ص ۳۲۵٫