حضرت نوح (ع) ۱۲۶ سال بعد از وفات و ۱۰۵۶ سال پس از هبوط حضرت آدم (ع) به دنیا آمد.
نام نوح(ع)
بر اساس برخی گزارش‌های تاریخی، نوح نبی(ع) پسر «لمک»، پسر «متوشلخ(متوشلح)»، و مادرش «قینوش» دختر براکیل بود.[۱]
گفته شده که حضرتشان ۱۲۶ سال بعد از وفات و ۱۰۵۶ سال پس از هبوط حضرت آدم(ع) به دنیا آمد.[۲]
وی از جمله پنج پیامبر بزرگ صاحب شریعت است که صدها سال برای هدایت مردم به توحید و بندگی خدای یکتا، تلاش نمود.
آنچه در مورد نام این پیام آور الهی می‌توان گفت این است که در منابع تاریخی و روایی او را عبد الغفار،[۳] عبد الملک،[۴] و عبد الأعلی نامیدند.[۵] البته در برخی منابع نام وی را عبد الجبار هم نقل کرده‌اند.[۶]
شیخ صدوق بعد از نقل این روایات متفاوت؛ می‌گوید: «اخبار و احادیث راجع به نام حضرت نوح(ع) هم‌خوان بوده و اختلافى بینشان نیست؛ زیرا در همه این روایات، ابتدای اسم آن‌حضرت، کلمه “عبد” ثبت شده است و بدین ترتیب، او را عبد الغفّار، عبد الملک و عبد الاعلى معرّفى نموده‌اند»؛[۷] یعنی همه بیانگر عبودیت و بندگی نوح(ع) در پیشگاه خدایی است که غفّار، مالک و اعلی می‌باشد.[۸]
در ضمن، ممکن است اسامی یاد شده، ترجمه‌ای از نام حضرتشان در زبان دیگر باشد.
اما اینکه چرا این پیامبر به نوح معروف شد، برخی نُوح را واژه‌ای غیر عربی می‌دانند،[۹] اما این ریشه در عربی نیز وجود داشته و گزارش‌هایی نیز وجود دارد که نشانگر تناسب میان نام آن پیامبر و این ریشه است. واژه «نَوح» مصدر «ناحَ یَنُوحُ» به معنای گریه و ماتم به آواز بلند است. «نائحه» به زنی که صدا به ناله بلند می‌کند اطلاق می‌شود.[۱۰]
در برخی روایات گفته شده است که علت نام‌گذاری این نام برای نوح پیامبر، آن بود که او مدت بسیاری را به گریه و نوحه گذراند.[۱۱]
البته با توجه به اینکه ممکن است برخی معانی در زبان‌های مختلف با واژه‌هایی که تا حدودی با هم مشابه هستند، مورد استفاده قرار گیرد(مانند برادر، مادر، پدر در فارسی و انگلیسی)، این احتمال هم وجود دارد که «نوح» عربی نبوده، اما در همان زبان دیگر نیز معنایی مشابه با عربی داشته است.
عمر نوح
در اینکه نوح نبی(ع) مسن‌ترین پیامبر الهی – دست کم به غیر از آدم(ع) – بوده؛ و از این‌رو به شیخ الانبیاء معروف شد، تردیدی وجود ندارد و بر اساس تصریح قرآن کریم، کمترین سنی که برای حضرتشان می‌توان در نظر گرفت، ۹۵۰ سال است، اما با این وجود در مقدار سن او اختلاف وجود دارد.
۱٫ براساس برخی گزارش‌ها آن‌حضرت ۲۳۰۰ سال عمر کرد؛ یعنی ۸۵۰ سال قبل از نبوت، ۹۵۰ سال نبوت، و ۵۰۰ سال بعد از طوفان و بعد از پایین آمدن از کشتی.[۱۲]
۲٫ گزارش دیگر اما می‌گوید: نوح ۲۵۰۰ سال عمر کرد، یعنی ۸۵۰ سال قبل از نبوت، ۹۵۰ سال بعد از نبوت و در حال تبلیغ، ۲۰۰ سال بعد از ناامیدی از هدایت مردم و در حال ساخت کشتی، و ۵۰۰ سال بعد از طوفان.[۱۳]
البته برخی گزارش‌ها، این ۲۵۰۰ سال را به شیوه دیگری تفکیک می‌کنند:
۸۵۰ سال قبل از نبوت، ۹۵۰ سال بعد از نبوت و هنگام تبلیغ، و ۷۰۰ سال بعد از طوفان.[۱۴]
۳٫ گزارش سوم سن ایشان را ۲۴۵۰ سال اعلام می‌کند.[۱۵]
۴٫ برخی گزارش‌ها عمر نوح را همان ۹۵۰ سال اعلام شده در قرآن می‌داند، و معتقد است که این آیه ناظر به تمام عمر حضرتشان بوده و نه تنها مدت رسالت و تبلیغ ایشان:
نوح هنگام نبوت ۴۸۰ ساله بود و ۱۲۰ سال مردم را به پیامبرى خویش خواند. آن‌گاه خدای متعال او را مأمور به ساختن کشتى نمود و ۶۰۰ ساله بود که طوفان شروع شد و پس از طوفان نیز ۳۵۰ سال دیگر زیست.[۱۶]
۵٫ برخی هم در مجموع سن نوح بین ۱۴۵۰ سال تا ۲۸۰۰ اعلام کرده‌اند. [۱۷]
فرزندان حضرت نوح (ع)
نوح در سن ۵۰۰ سالگى داراى سه فرزند پسر، به نام‌هاى «سام، حام و یافث» بود.[۱۸]
مدت رسالت حضرت نوح(ع)
پس از ادریس پیامبر(ع)، خداوند نوح(ع) را براى مردم روزگارش به پیامبرى برانگیخت و محل سکونت او سرزمین عراق بود، مردم او را تکذیب کردند و خداوند آنها را غرق کرد و نوح و همراهانش به وسیله کشتى‌ای که از قبل ساخته بود نجات یافتند.[۱۹]
قرآن کریم در زمینه مدت رسالت حضرت نوح(ع) می‌فرماید: «وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً إِلى قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِیهِمْ أَلْفَ سَنَهٍ إِلاَّ خَمْسِینَ عاماً فَأَخَذَهُمُ الطُّوفانُ وَ هُمْ ظالِمُونَ»؛[۲۰] و ما نوح را به سوى قومش فرستادیم و او را در میان آنان هزار سال مگر پنجاه سال، درنگ کرد، اما سرانجام طوفان و سیلاب آنان را فراگرفت در حالی‌که ظالم بودند.
براساس آیه فوق حضرت نوح(ع) ۹۵۰ سال قبل از طوفان در میان قومش پیامبری نمود و در این مدت شخص دیگرى با او در نبوت شریک نبود،[۲۱] اما براساس روایت امام صادق(ع)؛ نوح پس از خارج شدن از کشتى مدت پانصد سال زندگى کرد و بعد جبرئیل بر او نازل شد و گفت: مدّت نبوّت تو پایان یافته و عمرت تمام شده است؛[۲۲] لذا می‌توان گفت؛ مدت پیامبری حضرت نوح(ع) ۱۴۵۰ سال بود.[۲۳]
کتاب نوح
در روایات، از کتاب حضرت نوح(ع) با عنوان عام «صحف نوح» یاد شده است،[۲۴] و اسم خاصی برای آن ذکر نشده است.
طوفان نوح
نظر به اینکه هدف قرآن از بیان سرگذشت اقوام پیشین، بیان نکتههاى تربیتى و عبرت‌آموزی است؛ از این‌رو در بسیاری از موارد به بحث‌های جانبی نپرداخته است؛ مثلاً در بیان ماجرای اصحاب کهف ضمن بیان اختلاف در شمار آنان، به تعداد آن تصریح نکرده است، و در بحث طوفان نوح نیز به جهانی بودن و یا نبودن آن تصریح ننموده است؛ لذا پیرامون این موضوع دو دیدگاه وجود دارد. براساس یک دیدگاه، این طوفان منطقه‌ای بود، نه جهانی؛[۲۵] از این‌رو برخی از مفسران گفته‌‌اند: احتمال منطقهاى بودن آن نیز به کلى منتفى نیست؛ زیرا اطلاق کلمه «ارض» بر یک منطقه وسیع جهان، در قرآن مکرّر آمده است، چنان‌که در سرگذشت بنى اسرائیل مىخوانیم: «وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِینَ کانُوا یُسْتَضْعَفُونَ مَشارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغارِبَهَا»؛[۲۶] مشرق‌‌ها و مغرب‌‌هاى زمین را در اختیار گروه مستضعفان (بنى اسرائیل) قرار دادیم.
حمل حیوانات در کشتى نیز ممکن است به این دلیل باشد که در آن قسمت از زمین، نسل حیوانات قطع نگردد، بویژه اینکه در آن‌روز نقل و انتقال حیوانات از نقطههاى دوردست کار آسانى نبود. [۲۷]
چگونگی ساخت کشتی
درباره نحوه کشتی‌سازی حضرت نوح(ع) به علت بُعد زمانی زیادی که وجود دارد، چیز زیادی نقل نشده است. قرآن نیز که کتاب هدایت و انسان‌سازی است تا یک کتاب تاریخ، به جنبه‌های تربیتی این داستان پرداخته است. آنچه که مسلّم است شغل نجاری قبل از حضرت نوح وجود داشت؛ زیرا قبل از ایشان، چوب و استفاده‌های آن به علت سهولت استفاده از آن، مورد توجه همه بود. در مورد اینکه نوح قبل از نبوت نجار بود یا نه، به طور قطع نمی‌توان اظهار نظر کرد؛ چون صاحب تفسیر مجمع البیان از قول بعضی نقل می‌کند که نوح نجار بود،[۲۸] اما ایشان در جایی دیگر از قول کسانی که هنگام ساخت کشتی از روی تمسخر می‌گفتند بعد از پیامبری نجار شدی، می‌توان گفت که نوح در بین مردم به شغل نجاری معروف نبود.[۲۹] اما با توجه به اینکه در تاریخ هیچ گزارشی از ساخت و اثر کشتی قبل از این نیامده، می‌توان گفت ظاهراً ایشان اولین کسی بود که کشتی را به الهام خداوند ساخت.[۳۰]
مشخصات و ویژگی‌های کشتی نوح(ع)
با اینکه در منابع تاریخی، حدیثی و تفسیری؛ مشخصات و ویژگی‌هایی برای کشتی حضرت نوح(ع) ذکر شده است که در برخی موارد؛ یا به ظاهر دور از ذهن به نظر می‌رسند و یا با هم متعارض‌اند. اما آنچه براساس مجموع آیات و روایات می‌توان به‌طور کلی گفت این است که؛ کشتى نوح یک کشتى ساده‌اى نبود، و با توجه وسائل و ابزار آن‌روز به آسانى و سهولت پایان نیافت، کشتى بزرگى بود که به‌علاوه بر مؤمنان راستین، یک جفت از نسل هر حیوانى را در خود جاى می‌داد و آذوقه فراوانى که براى مدت‌ها زندگى انسان‌ها و حیوان‌هایى که در آن جاى داشتند حمل می‌کرد. چنین کشتى با چنین ظرفیتی حتماً در آن‌روز بی‌سابقه بوده است؛ … لذا در بعضى از گزارش‌ها می‌خوانیم که این کشتى هزار و دویست ذراع طول و شش‌صد ذراع عرض داشت.[۳۱] و در مدت دویست سال ساخته شد.[۳۲]، [۳۳]
محل دفن حضرت نوح
گزارش‌های متعددی از ائمه(ع) وارد شده است که محل دفن و قبر حضرت نوح(ع) را در شهر نجف اشرف و در همان مزار امام علی(ع) می‌داند و از آن‌جا که در آن زمان نجف بیابان خشک و بی‌آب و علف بود، از آن به عنوان پشت کوفه یا نزدیک کوفه یاد شده است.[۳۴]
پی نوشت ها:
[۱]. مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج ۳، ص ۱۶، بورسعید، مکتبه الثقافه الدینیه، بی‌تا.
[۲]. طبرى، محمد بن جریر، تاریخ طبرى ترجمه، پاینده، ابو القاسم، ج ۱، ص ۱۷۴، تهران، اساطیر، چاپ پنجم، ۱۳۷۵ش.
[۳]. صدوق، محمد بن على، علل الشرائع، ج ۱، ص ۲۸، قم، کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول، ۱۳۸۵ق.
[۴]. همان.
[۵]. همان.
[۶]. قطب الدین راوندی، سعید بن هبه الله، قصص الانبیاء، محقق، مصحح، عرفانیان یزدی، غلامرضا، ص ۸۴، مشهد، مرکز پژوهش های اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
[۷]. همان، ص ۲۹٫
[۸]. ر. ک: علت نام‌گذاری حضرت نوح(ع) به این نام، پاسخ ۱۰۳۹۹۸٫
[۹]. فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ج ۱، ص ۳۴۹، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
[۱۰]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۲، ص ۶۲۷، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
[۱۱]. علل الشرائع، ج ۱، ص ۲۸٫
[۱۲]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ۸، ص ۲۸۴، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
[۱۳]. شیخ صدوق، امالی، ص ۵۱۲، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، ۱۴۰۰ق.
[۱۴]. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج ۲، ص ۵۲۳، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.
[۱۵]. همان.
[۱۶]. تاریخ طبری، ترجمه،ج ۱، ص ۱۱۷٫
[۱۷]. مسعودی، على بن حسین، إثبات الوصیه، مترجم، نجفی، محمدجواد، ص ۴۱، تهران، اسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۶۲ش.
[۱۸]. همان، ص ۱۱۶٫
[۱۹]. دینوری، ابو حنیفه احمد بن داود، الاخبار الطوال، ص ۱، قم، منشورات الرضی، ۱۳۶۸ش.
[۲۰]. عنکبوت، ۱۴٫
[۲۱]. کافی، ج ۸، ص ۱۱۵٫
[۲۲]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۲۳، ص ۳۳، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
[۲۳]. ر. ک: دوران نبوت پیامبران اولو العزم، پاسخ ۴۵۲۵۳٫
[۲۴] . بحار الانوار، ج ۳۵، ص ۲۲٫
[۲۵]. و این منافات ندارد که بپذیریم که رسالت حضرت نوح (ع) جهانی بوده است.
[۲۶]. اعراف، ۱۳۷٫
[۲۷]. ر. ک: طوفان نوح، پاسخ ۳۶۹۴۱٫
[۲۸]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج ۴، ص ۶۶، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
[۲۹]. همان، ج ۵، ص ۲۴٫
[۳۰]. ر. ک: نوح(ع) و شغل نجاری، پاسخ ۴۳۷۳٫
[۳۱]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۹، ص ۹۵، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
[۳۲]. امالی، ص ۵۱۲٫
[۳۳]. مشخصات و ویژگی‌های کشتی حضرت نوح(ع)، پاسخ ۵۳۸۱۰٫
[۳۴]. ر. ک: قبر حضرت آدم و نوح در نجف، پاسخ ۸۴۲۷٫
ثبت دیدگاه