سوال: چرا در قرآن به جای ضمیر نا، از نحن استفاده نشده است مانند: فاخذناهم بالباساء؟

پاسخ:

امّا درباره پرسش (جایگزینی نحن به جای نا) باید گفت: اولا: زبان عربی، غنی‎ترین، زیباترین، منظم‎ترین ادبیات و قواعد ادبی را دارا است. به همین سبب آن را از زبان‎های دیگر متمایز نموده است.
ثانیا: «کلمه» در ادبیات عرب، دارای سه قسم است، اسم، فعل، حرف و ضمائر جزء گروه «اسماء» هستند.

ضمایر بر دو قسم هستند: ۱٫ ضمیر متصل که به کلمه دیگر متصل می‎شود مثل این که جزء کلمه است، و گاهی بارز و آشکار و گاهی مستتر و مخفی است مانند: ضربه، غلامک، اخذنا و… .

۲٫ ضمیر منفصل که به کلمه دیگر اتصال پیدا نمی‎کند و در همه حال بارز و آشکار است مانند: نحن، انا و… .

ضمیر «نا» متصل است، و ضمیر «نحن» منفصل است، ضمیر «نا» هم با فعل می‎آید مانند: «اخذنا» و هم با اسم، مانند: «الهنا»، ضمیر منفصل «نحن» در ابتدای کلام واقع می‎شود، امّا ضمیر متصل «نا» در ابتدای کلام واقع نمی‎شود، ضمیر منفصل نوعی جانشین اسم است، علاوه بر آن، جایگزین ضمیر منفصل به جای ضمیر متصل در کلام عرب سنگین است و مشقت را به همراه دارد، و بنای امت عرب به اختصار است، بنابراین در آیه «فاخذناهم» نمی‎توان به جای «نا» نحن آورد، مثلاً گفته شود: «فاخذ نحن هم»[۱]. لذا زمانی که ضمیر متصل مرفوع، متصل به فعل ماضی شود، ضمیر منفصل آن وجوباً مستتر است و آوردن ضمیر منفصل جایز نیست مگر در صورتی که آوردن ضمیر متصل ممکن نباشد.

پی نوشت:
[۱] . ر.ک: طباطبایی، محمد رضا، صرف ساده، قم، مؤسسه انتشارات دار العلم، ۱۳۷۳، ص ۲۶۲؛ هاشمی، حجت، فوائد الحجتیه، قم، نشر حاذق، چاپ پنجم، ۱۳۸۰، ص ۲۰۶٫