در زمان خلیفه دوم، مدت‌ها بود که مسلمان‌ها در جنگ و کشورگشایی بودند و به همین واسطه از کمالات معنوی خالی شدند. بیش از ده سال فقط جنگیدند. جنگی که به دستور خلیفه دوم، مقصد اصلی مردم بود و برای همین هم بود که دستور داد عبارت حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل را از اذان حذف کنند تا مردم گمان نکنند که نماز بهترین عمل‌هاست. معاویه با همین افراد، بافرهنگ علوی مبارزه کرد.
از طرفی، اکثر صحابه در اثر این فتوحات و جنگ‌های طولانی، دارای مال و کنیز و باغ‌های بسیاری شده بودند و دل‌بسته اموالشان بودند؛ معاویه هم این دنیازدگی را می‌دید و می‌دانست که آن‌ها چنان مشغول زندگی شده‌اند که به راه دیگری فکر نمی‌کنند؛ وقتی هم که مشغول دنیا باشی دیگر نسبت به روند جامعه حساس نمی‌شوی وزندگی را به‌عنوان یکی از گرفتاری‌ها می‌پذیری و دیگر خودآگاهی نداری که تو کجا هستی و برای چه آمده‌ای و ماوراء این زندگی هم چیز دیگری هست؛ معاویه هم این‌ها را می‌دانست و از همین‌ها استفاده کرد و آن شد که حیله‌هایش به کار نشست. (۱)
پی‌نوشت:
۱) کتاب کربلا مبارزه با پوچی‌ها، اصغر طاهرزاده، صفحه ۳۳ و ۳۴.
