مرحوم «علاّمه مجلسى» مى نویسد: «لازم است مصیبت دیدگان، در مصیبت صبر کنند، و به قضاى الهى راضى باشند، و بدانند که خداوند صابران را پاداش فراوانى عنایت مى فرماید. مستحب است بسیار بگویند: إنّا لِلّهِ وَ إنّا إلَیْهِ راجِعُونَ، تا گناهانش آمرزیده شود» (و مفهوم آیه که «همه چیز حتّى خود ما، از خداییم و به سوى او باز مى گردیم»، روح را آرامش مى بخشد).
در روایتى با سند معتبر مى خوانیم: هر کس مصیبتى را به خاطر آورد – اگر چه مدّتى از آن گذشته باشد – و بگوید: إنّا لِلّهِ وَ إنّا إلَیْهِ راجِعُونَ، وَ الْحَمدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ، اَللّهُمَّ اْجُرْنی عَلى مُصیبَتی، وَ اخْلُفْ عَلَىَّ أفْضَلَ مِنْها؛ ما از خداییم و به سوى او باز مى گردیم و ستایش ویژه پروردگار جهانیان است. خدایا بر این مصیبت مرا پاداش ده و بهتر از آن را برایم جانشین قرار ده»پاداش آن مصیبت به او داده خواهد شد».(۱)
به خصوص، صبر کردن بر مصیبت از دست دادن فرزند بسیار سفارش شده است و به گفته «علاّمه مجلسى»(رحمه الله) در حدیث معتبرى آمده است: «هر کس فرزندش از دنیا برود و بر آن صبر و شکیبایى کند، براى او بهتر است از آن که فرزندان زیادى از وى بمانند و در راه خدا جهاد نمایند!».
و روایت شده است: «پاداش مؤمن به خاطر از دست دادن فرزندش بهشت است…».(۲)
مناسب است انسان به هنگام مصیبت، به یاد مصائب اهل بیت(علیهم السلام) و پیشوایان بزرگ بیفتد و به یاد مظلومیّت آنان اشک بریزد که به یقین پاداشى مضاعف خواهد داشت و در ضمن به آرامش نیز مى رسد.
در احادیث معتبرى آمده است که: «به هر کس مصیبتى رسد، مصیبت و مشکلات رسول خدا(صلى الله علیه وآله) را به یاد آورد که مصیبت هاى او، از دشوارترین مصائب مى باشد»(۳) و در هر مصیبتى فکر کند که ممکن بود از آن مهمتر واقع شود، و واقع نشده، و خدا را بر آن شکر گوید.
در روایت معتبرى از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که آن حضرت به هنگام مصیبت این دعا را مى خواندند:
اَلْحَمْدُللّهِ الَّذِی لَمْ یَجْعَلْ مُصِیبَتِی فِی دِینی، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَوْ
ستایش مخصوص خداوندى است که مصیبتم را در امر دینم قرار نداده است و ستایش مخصوص خداوندى که اگر
شاءَ جَعَلَ مُصِیبَتی أَعْظَمَ مِمّا کانَتْ، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ عَلَى الاَْمْرِ الَّذِی شاءَ
مى خواست، مصیبت و گرفتاریم را بزرگ تر از این قرار مى داد و ستایش مخصوص خدایى است که آنچه را خواست
أَنْ یَکُونَ فَکانَ.(۴)
و اراده کرده انجام شد.
براى عزادارى بر اموات، نباید بازماندگان مرتکب کارهاى خلاف شرع گردند و یا در هزینه ها دچار اسراف شوند.
مناسب است، مراسم عزادارى و مجلس فاتحه، ساده برگزار شود و از آن هزینه ها، براى انجام امور خیر و پرداخت کفّارات و دیون میّت و نماز و روزه او – اگر نماز و روزه قضا دارد – مصرف کنند.
همچنین از حرکات ناپسند به هنگام ندبه و گریه و عزادارى براى میّت، پرهیز نمایند و با گذاشتن دستگاه هاى صوتى قوى، براى مردم و همسایگان مزاحمت ایجاد نکنند.
مرحوم «علاّمه مجلسى» مى گوید: «مشهور آن است که به هنگام عزادارى ـ جز در مرگ پدر و برادر ـ جامه دریدن و پاره کردن یقه، جایز نیست، و همچنین جایز نیست، انسان در مرگ کسى صورت و بدن خود را بخراشد و مو از سر و صورت بکند».(۵)
اگر مرد در مرگ زن، یا فرزند، لباس خود را پاره کند، یا زن در عزاى میّت، صورت خود را بخراشد، به طورى که خون بیاید، یا موى خود را بکند، بنابر احتیاط واجب، باید کفّاره اى مانند کفّاره قسم بدهد، یعنى ده فقیر را اطعام کند و یا آنها را با لباسى بپوشاند و اگر نتواند، سه روز روزه بگیرد; بلکه اگر خون هم نیاید نیز، به این دستور عمل نماید.(۶)
گریه و ندبه براى میّت جایز است، ولى نوحه سرایى او باید بحقّ باشد و در ذکر اوصاف میّت مبالغه نکند و دروغ نگوید. البتّه بجاست که به عیوب میّت اشاره نشود.(۷)
به هر حال، ندبه و گریه – که از عواطف انسانى سرچشمه مى گیرد – جایز، بلکه پسندیده است; ولى در هر حال، نباید از اعتدال خارج شود یا به گناه آلوده گردد، بلکه با صبر و شکیبایى و توجّه به مسأله مرگ، که روزى دامان همه ما را خواهد گرفت، و آمادگى براى حسابرسى الهى، علاوه بر دریافت پاداش «صابران»، به خود سازى و تهذیب نفس بپردازد، و گرد و غبار غفلت را – که سبب انواع گناهان است – از روح و جانش بزداید و توجّه اش را به خدا بیشتر کند.
از خداوند بزرگ مى خواهیم که عاقبت همه ما را ختم به خیر فرماید و مرگ را آغاز آرامش و آسایش ما قرار دهد.
پی نوشت ها:
۱٫ زاد المعاد، صفحه ۵۷۰٫
۲٫ همان مدرک، صفحه ۵۷۲٫
۳٫ همان مدرک.
۴٫ زاد المعاد، صفحه ۵۷۳٫
۵٫ همان مدرک، صفحه ۵۶۹٫
۶٫ همان مدرک، صفحه ۵۷۰ و رساله هاى توضیح المسائل.
۷٫ همان مدرک، صفحه ۵۷۱٫
ثبت دیدگاه